بررسی کتاب “روانشناسی خرد”

تاریخ پخش: 1396/06/29

زمان پخش: 21-22

كارشناسان: دكتر فروغ جعفری- دكتر امیرمسعود رستمی

معرفی كتاب: روانشناسی خرد

توضیحات:

كتاب “روان‌شناسی خرد” اثر ارزنده دکتر رسول کرد نوقابی كه شامل 7 فصل است، توسط انتشارات ارجمند به چاپ رسیده است.

درباره نویسنده:

دكتر رسول كرد نوقابی عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا در همدان در سال 1376 مدرك كارشناسی خود را در رشته روان‌شناسی عمومی و در سال 1378 و 1383 مدرك كارشناسی ارشد و دكتری تخصصی خود را در رشته روانشناسی تربیتی دریافت نموده است.

هدف كتاب:

امروزه نوشتن کتابی درباره روان‌شناسی بی‌خردی راحت‌تر از روان‌شناسی خرد است چون نمونه‌های آن در دسترس‌ترند و در محافل گوناگون هم پیدا می‌شوند از کوچه و بازار گرفته تا رسانه‌ها و روزنامه‌ها، از افراد گمنام و عادی گرفته تا سرشناسان. آنها به ‌راحتی در مصاحبه‌ها شرکت می‌کنند و از خود و زندگی خود و فتوحات و پیروزی‌ها و نقطه‌نظرات و فلسفه خود در زندگی که باعث شده چنین سربلند از آب درآیند به‌تفصیل صحبت می‌کنند اما خردمندان واقعی تا این حد در دسترس نیستند.

خرد برای ما ایرانیان واژه‌ای بسیار آشنا است. ادبیات ما مملو از حکایاتی است که رفتارهای خردمندان و بی‌خردان را به تصویر می‌کشند. با وجود این مطالعه آن با رویکردی علمی دشوار است. چرا برخی افراد از دل تجارب خوب و بد خود پخته‌تر بیرون می‌آیند و رفته‌رفته خردمندتر می‌شوند و برخی دیگر اشتباهات خود را بارها و بارها تکرار می‌کنند و همچنان که پیر می‌شوند تغییر چندانی در جهان‌بینی آنان ایجاد نمی‌شود؟ آنها از تجارب خود درس نمی‌گیرند و گاه درس‌هایی نادرست استخراج می‌کنند. خردمندان چگونه افرادی هستند؟ چه ویژگی‌هایی دارند و نوع نگاه آنها به زندگی چگونه است؟ و چطور به این میزان خرد دست‌یافته‌اند؟ این کتاب تلاشی است برای یافتن پاسخ این سؤالات.

خلاصه كتاب:

در فصل اول این کتاب سعی شده است با عنایت به تعاریف موجود، از خرد تعریفی ارائه شود که ضمن اینکه عناصر اصلی سایر تعاریف را در خود دارد، خصوصیات فرهنگی و بومی ایرانیان نیز در آن دیده شود. تفاوت‌های خرد با سایر مفاهیم مشابه نظیر هوش، دانش و هوش هیجانی نیز در این فصل مشخص شده‌است. رابطه خرد با سن و این موضوع که آیا خرد را باید تنها در پیری جستجو کرد یا خیر و نیز رابطه خرد با جنسیت از موضوعات دیگری است که در فصل اول مورد بحث قرار گرفته اند.

در فصل دوم، ویژگی‌های خردمندان توضیح داده شده‌اند. از بین فهرست‌های موجود که صاحب نظران حوزه خرد به عنوان ویژگی‌های افراد خردمند پیشنهاد داده‌اند، هشت ویژگی که تا حدودی در بین دیدگاه‌های متفاوت مشترک بودند و نیز با فرهنگ ما سنخیت بیشتری دارند انتخاب شدند. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از: توانمندی شناختی، جستجو برای دستیابی به بینش، تأمل و بازنگری، مراقبت از دیگران، مهارت‌های حل مساله در زندگی واقعی، از خود فراروی، تحمل ابهام و گشودگی به تجربه.

فصل سوم با عنوان مدل‌های علمی خرد به الگوهای نظری پرداخته است که پژوهشگران حوزه خرد در سال‌های اخیر ارائه داده‌اند. این فصل با شناخته شده‌ترین مدل علمی خرد تحت عنوان “پارادایم برلین” آغاز می‌شود و در ادامه نظریه توازن خرد، مدل سه بعدی، الگوی پنج عاملی، الگوی رشدی و دیدگاه فرایندی خرد توضیح داده شده‌اند.

فصل چهارم با عنوان “رشد خرد” سعی دارد به این سؤال پاسخ دهد که چرا خرد با افزایش سن در برخی افراد رشد می‌کند و در برخی نه. برای رشد خرد به چه مهارت‌هایی نیاز است. مدل تجربه زندگی که در این فصل مورد بحث قرار گرفته، معتقد است خرد از تجربه‌های زندگی استخراج می‌شود و افراد برای درک معنای خرد و آموختن درس‌های زندگی از لابه لای تجربه‌هایشان نیاز به مهارت‌هایی خاص دارند. چهار منبع مهم برای رشد خرد از طریق تجربه‌های زندگی وجود دارد. افرادی که از احساس نیرومند تسلط، سطح بالای گشودگی، توانایی تأمل و مهارت‌های تنظیم هیجان و همدلی برخوردار هستند، قادراند از تجربه‌های خود در جهت رشد خرد استفاده کنند.

فصل پنج تحت عنوان “خرد و رهبری”، مدیریت خردمندانه و بی‌خردانه را توضیح داده است. در این فصل سؤالاتی مانند مدیریت و رهبری خردمندانه چه ویژگی‌هایی دارد؟ خردمندان در صورتیکه رهبر یك گروه شوند چگونه عمل می‌کنند؟ مطرح شده‌اند. برای پاسخ به این سؤالات به دیدگاه استرنبرگ که پژوهش‌های متعددی در این حوزه انجام داده است استناد می‌شود.

فصل ششم با عنوان “سنجش خرد”، به روش‌هایی پرداخته است که برای سنجش علمی خرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فصل شامل دو بخش است. در بخش اول روش‌های سنجش نظریه‌های ضمنی خرد شامل درجه‌بندی، بررسی زندگی نامه شخصی و بررسی نامزدهای خرد و در بخش دوم روش‌های سنجش نظریه‌های آشکار خرد توضیح داده شده‌اند. در این فصل، چهار مقیاس پرکاربرد در پژوهش‌هایی که تاکنون انجام گرفته است، به همراه شاخص‌های روان‌سنجی آنها، به طور کامل معرفی شد‌ه‌اند.

فصل هفتم با عنوان “به سوی خرد”، تلاشی است برای پاسخ به این سؤال که آیا می‌توانیم خرد را در خود پرورش دهیم؟ اولین پیشنهاد برای حرکت به سوی خرد مطالعه و کسب دانش است. همچنین به دلیل اهمیت زندگی هشیارانه در دستیابی به خرد و شناخت بیشتر از هشیار بودن، مراحل هشیاری از رابرت کگان توضیح داده شده است. زندگی معتبر، معنایابی در زندگی و کمک و مراقبت از دیگران که همه از ویژگی‌های دستیابی به خرد هستند، از دیگر پیشنهادهای این فصل است.

مطالب مرتبط